Schoterbos Haarlem: van bos naar stadspark voor iedereen

‘Participatief ontwerpen' houdt in dat je niet ontwerpt vóór de omgeving, maar samen mét de omgeving. Door het toegenomen draagvlak en afstemming met stakeholders zal de uitvoering doelmatiger verlopen en sluit het ontwerp beter aan op de wensen van de omgeving.

Bij de tweede fase van de herinrichting zijn de belangrijke stakeholders actief betrokken. Op weg naar een definitief ontwerp werden twee participatie-bijeenkomsten georganiseerd. Een eerste in klein comité met onder meer vertegenwoordigers uit de wijk, namens de natuur, de Fietsersbond en ook de lokale jeugd.

Daaropvolgend vond participatiedag plaats. Centraal in het park is een grote tent geplaatst, waarin uitgesplitst per thema op grote posters belangrijke elementen van het ontwerp zijn gepresenteerd. Mensen uit de buurt en andere belanghebbenden werden aangemoedigd om mee te denken en hun mening te geven over de invulling.

Tijdens deze dag brachten rondleidingen door het park het nieuwe ontwerp nog meer tot leven. Op de locatie zelf kregen de plannen verduidelijking, zodat de belanghebbenden met het ontwerpvoorstel in de hand konden zien hoe het nieuwe park tot leven komt.

Het principe ‘Ontwerp met de natuur' eist van de ingenieur dat hij of zij natuurlijke processen in kaart brengt: fysisch, chemisch en/of biologisch. Vervolgens is het zaak om in het ontwerp aan de ene kant negatief ingrijpen in deze processen te voorkomen en aan de andere kant juist gebruik te maken van deze natuurlijke processen om extra baten te creëren. 

In de eerste fase van de transitie zijn de bestaande problemen met de waterafvoer in het bos opgelost door meer oppervlaktewater te creëren. Dit verhoogt de klimaatadaptiviteit van het bos zelf maar ook van de omgeving. Meer water betekent immers meer verkoeling

Zodra de waterafvoer op orde was, is werk gemaakt van het uitbreiden van de bomenpopulatie met inheemse soorten en exoten. Dit is gedaan vanuit educatief oogpunt. In combinatie met de nabijgelegen kleinste dierentuin van Nederland kan het basisonderwijs in de regio Haarlem het Schoterbos inzetten voor natuureducatie.

In het ontwerp is ook op detailniveau aandacht geweest voor de biodiversiteit en ecologie. De locatie van planten en bomen is specifiek afgestemd op de aanvliegroute voor vogels en vleermuizen. Via speciale fauna uittredingsplaatsen, ook wel  ‘eendentrapjes’ genoemd, kunnen dieren zich goed verplaatsen, dan wel uit het water te komen.

Het principe ‘Maatschappelijk ontwerp’ betekent dat je als ingenieur nadenkt over hoe je de maatschappelijke impact van je project kunt vergroten door breder te kijken dan alleen technische maatregelen.

Een van de hoofduitgangspunten in het ontwerp is het aansluiten van Het Schoterbos op het bestaande netwerk van fietspaden. Deze wens is gerealiseerd door twee fietspaden aan te leggen. Met name de noord-zuid variant biedt fietsers de mogelijkheid om zich, temidden van fraaie natuur, verkeersluw te verplaatsen tussen het centraal station en Haarlem-Noord.

Het andere fietspad sluit aan bij de ambitie om het park nog toegankelijker te maken voor sport, spel en recreatie. Het vernieuwde Schoterbos biedt kinderen onder meer een klimrek dat op natuurlijke wijze uit een heuvel rijst, een doolhof met uitgemaaide paden tussen de planten en een voetbalveld.

De vissteiger is voor jong en oud, dit geldt ook voor de fitnesstoestellen en de hardloop-/skeelerroute, die ook plek heeft gekregen op de extra brede (fiets)paden. Hondenliefhebbers kunnen terecht op de hondenuitlaatplaats, die viervoeters ook een duik in het water toestaat. Het vernieuwde Schoterbos kent ook veel fijne plekken voor mensen die in rust van de natuur willen genieten. Kortom, met de transitie is gepoogd om het bos aantrekkelijk te maken voor iedere inwoner en bezoeker van Haarlem.

Het ontwerpprincipe ‘Trias’ houdt in dat het gebruik - en dus de uitputting - van energie en grondstoffen wordt beperkt en geoptimaliseerd. Daardoor worden ook de kosten over de levensduur van het ontwerp lager.

In aanloop naar het definitief ontwerp is ook gekeken naar het verminderen van het grondstofverbruik, dan wel naar de mogelijkheden om bestaande materialen te gebruiken (re-use). Op diverse locaties in het park is de vijver verbreed. Bij het vernieuwen van de bruggen is waar mogelijk de bestaande brug als basis genomen. Nog een voorbeeld is de renovatie van de bestaande speeltuinelementen.