Landelijk gebied

Het landelijke gebied in Nederland is mooi en divers en biedt ruimte voor veel verschillende vormen van gebruik: de Limburgse heuvels met akkerbouw, Friese weilanden met koeien, heide op de Sallandse Heuvelrug, de bossen en beekdalen van de Veluwe met ruimte voor natuur en beleving, het coulissenlandschap in de achterhoek, etc.  Witteveen+Bos werkt vanuit de gedachte de kwaliteiten die het landelijk gebied van nature bezit te versterken en doorgeven aan toekomstige generaties.  

Wij streven naar een duurzaam gebruik van het landelijk gebied en zetten ons daar vol voor in. Met langdurig houdbare oplossingen, voortbouwend op het natuurlijke systeem van wat er al is. Dat doen we met onze inhoudelijke kennis, een systeem- en gebiedsgerichte aanpak en door te zorgen voor goede samenwerking met verschillende partijen die hierbij nodig zijn.

Uitdagingen in het landelijk gebied

Er ligt veel druk op het landelijk gebied, in Nederland en in de rest van de wereld. Met de opwarming van de aarde, uitputting en kwaliteitsverlies van bodem en water en het verlies van biodiversiteit worden de grenzen van het natuurlijke systeem steeds nadrukkelijker zichtbaar. Het in stand houden van het ‘maakbare’(Neder)land wordt daarmee steeds duurder en complexer. Kijk naar alle opgaven die samenkomen: biodiversiteit, waterkwaliteit (KRW), bodemdaling, stikstof, (woning)bouw, verdroging, verzilting, achteruitgang van bodemvitaliteit en transities op het gebied van landbouw en energie. De gemene deler van al deze opgaven is dat ze gebruik maken van hetzelfde landelijk gebied. Maar er is eenvoudigweg te weinig ruimte in Nederland om alle opgaven afzonderlijk op te lossen. Om de gewenste kwaliteit te realiseren, moeten ze in samenhang worden bekeken.

Onze visie en aanpak

Om alle opgaven in het landelijk gebied een plek te kunnen geven, is een integrale en gebiedsgerichte aanpak vereist. Dit begint bij een gemeenschappelijk systeembegrip. Dit is de basis om ervoor te zorgen dat opgaven elkaar niet in de weg zitten, maar elkaar versterken. Een integraal gebiedsproces zorgt ervoor dat alle partijen cross-sectoraal kunnen samenwerken. Zo komt de beste oplossing naar voren en kan deze ook gerealiseerd worden.

Gemeenschappelijk systeembegrip: het gebied centraal

Wij nemen, net als in recente adviezen van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), het natuurlijke systeem als basis. De diverse componenten van het natuurlijke systeem (waterhuishouding, ecologie, landschapsvorming, bodem, etc.) zijn sterk met elkaar verbonden en deze interacties houden zich niet aan projectgrenzen. Het is daarom van belang voor integrale systeemanalyses om uit te zoomen voorbij de projectgrens, om alle aspecten van het natuurlijke systeem die van toepassing zijn, in beeld te krijgen. Vervolgens analyseren we hoe en waarom het gebied functioneert zoals het doet. Hoe werkt het bodem- en watersysteem in dit gebied eigenlijk? Waarom ziet het landschap eruit zoals het eruit ziet? Wat heeft het te bieden, en welke functies sluiten daar logisch bij aan? Daarnaast is het natuurlijk van belang om in beeld te brengen welke opgaven in een gebied spelen.  

Met begrip van het natuurlijke systeem kan er op een objectieve manier een integrale oplossing worden ontwikkeld voor de opgaven die spelen. Een oplossing die maatschappelijke meerwaarde biedt en bovendien robuust, duurzaam en (klimaat)adaptief is omdat deze uitgaat van de natuurlijke processen. Het systeembegrip geeft zo de feitenbasis en objectieve afwegingskaders die nodig zijn om het integrale gebiedsproces te kunnen starten. Waar veel opgaven nu in een impasse zitten (landbouw, KRW-opgave, stikstofproblematiek, biodiversiteit) biedt een systeemgerichte integrale gebiedsbenadering kansen voor een uitweg. Soms betekent dit slim combineren van functies die elkaar versterken, soms betekent dit keuzes maken over welke functies wel/niet mogelijk zijn.

Witteveen+Bos heeft alle benodigde expertises en het externe netwerk om topkennis van alle disciplines te kunnen combineren met gebiedskennis. Ook beschikken wij over tools om dit systeembegrip op een effectieve manier te verkrijgen, zoals een viewer (kaartweergave) waarin alle benodigde geografische informatie samenkomt. Wij hebben zelf de systematiek van de ecologische systeemanalyse ontwikkeld, via de Ecologische Sleutelfactoren (ESF’s). Dit heeft ons geleerd dat een systematische aanpak transparant is en daardoor van grote meerwaarde is bij een integraal gebiedsproces.

Belang van een Integraal gebiedsproces

Een systeemgerichte benadering vraagt ook iets van overheidsorganisaties en belangenvertegenwoordigers. Wij zien dat partijen hiermee worstelen en zoeken naar wie de regie heeft en neemt om de oplossing voor deze vragen te regisseren. De kennisniveaus en bevoegdheden verschillen tussen de gebiedspartijen, terwijl ze tegelijkertijd afhankelijk van elkaar zijn om tot een haalbare gebiedsoplossing te komen. Dit kan spanningen veroorzaken.

Integraal werken is hier van belang: het organiseren van inclusieve samenwerking waarin alle belanghebbenden een voltallige en waardevolle rol hebben. Daardoor ontstaat er een sfeer waarin partijen gelijkwaardig samenwerken om een gemeenschappelijk hoger doel te bereiken. Hiermee kunnen we niet alleen gebiedspartijen verbinden, maar ook de verschillende opgaven samenbrengen. Zo hoeven kortetermijnbelangen niet meer in de weg staan van een duurzame, integrale oplossing op de lange termijn. Witteveen+Bos initieert de integraliteit op een systematische, transparante manier en begeleidt integrale samenwerkingen proactief vanuit een open, onderzoekende houding.

Een goed integraal gebiedsproces is een belangrijk sleutel om  ervoor te zorgen dat de integrale oplossingen daadwerkelijk gerealiseerd kunnen worden. Een goed integraal proces kan benodigde kavelruil, betaling voor ecosysteemdiensten en bijvoorbeeld vormgeving van kringloop ondersteunen. De oplossing is effectiever en goedkoper doordat alle doelen, kansen en baten in beeld zijn gekomen. Financieringsstromen komen samen. We komen tot concrete maatregelen met een heldere afbakening van taken en verantwoordelijkheden van alle partners. Bestuurders betuigen hun steun omdat de afwegingen objectief en navolgbaar zijn gemaakt, de doelen wél gehaald worden, er een realistische uitvoering is en er draagvlak is bij alle partners en bewoners.

Deze integrale gebiedsprocessen zijn relatief nieuw en daardoor onbekend. Het is belangrijk om met alle betrokkenen te wennen aan en te gaan voor een integrale aanpak, want dat heeft de opgave nodig. De nieuwe Omgevingswet, stikstofregelingen en droogteproblematiek bieden op korte termijn kansen om samen hiermee aan de gang te gaan. Daarnaast liggen er diverse gezaghebbende adviezen voor het landelijk gebied - vanuit o.a. WUR,PBL,Rli - die om nieuw beleid en implementatie vragen.

Webinarreeks Robuuste Watersystemen

Een natuurlijk systeem is dynamisch en adaptief, en is zo robuust om ontwikkelingen op te vangen. Witteveen+Bos heeft in haar webinarreeks Robuuste Watersystemen verschillende opgaven in het watersysteem aan bod laten komen, zoals bodemdaling, wateroverlast en waterkwaliteit. Élke keer blijkt dat we alleen met integrale systeemkennis en een grensontkennende samenwerking tot toekomstbestendige oplossingen kunnen komen.

Terugblik jubileumevenement

In 2021 bestaat Witteveen+Bos 75 jaar. Op 4 november vierden we dit tijdens een digitaal evenement met als thema ‘Klimaat en biodiversiteit: de kunst van het veranderen’. Gedurende het evenement konden alle gasten kiezen uit vijf parallelworkshops om te volgen, waaronder Biodiversiteit in landelijk gebied. De biodiversiteit in landelijke gebieden in Nederland gaat hard achteruit. Door onder andere droogte, uitputting van de bodem, stikstofuitstoot en het weghalen van landschapselementen, verdwijnen dier- en plantensoorten in hoog tempo. In deze workshop vertelde Jacqueline Bulsink over de systeemverandering die nodig is; de noodzaak om bodem en water een stem te geven en gebiedsgericht samenwerken centraal te stellen.

Deel deze pagina

Onze projecten

Meer informatie?