Realisatie bovenwettelijke geluidmaatregelen: het kan wel en ook snel!

Door Gerard Krone

Langs de A1 bij de woonkern van Bathmen bij Deventer is eind 2020 een geluidafscherming gerealiseerd, bestaande uit een combinatie van geluidsschermen en aarden wallen. Het bijzondere van dit project is dat het in een korte tijdspanne is gerealiseerd als een bovenwettelijke geluidmaatregel.

Achtergronden van het project

De woonkern van Bathmen ligt ingesloten tussen de druk bereden spoorlijn Deventer - Duitse grens en de rijksweg A1. Bewoners in Bathmen ervaren al jarenlang geluidhinder als gevolg van toenemend verkeer. Toen in 2014 Rijkswaterstaat de procedures voor de verbreding van de A1 van 2x2 rijstroken naar 2x3 rijstroken ging opstarten, was dit voor de Belangenvereniging Bathmen (BVB) de aanleiding om een eigen plan in te brengen. Dat hield in dat er langs de A1 een afscherming in de vorm van aarden wallen zou worden gerealiseerd en daarbij tevens innovatieve maatregelen (de geluiddiffractor) en op het zuiden gerichte zonnepanelen zouden ingezet. Hiermee zou voor Bathmen de geluidbelasting moeten afnemen. Probleem was dat de BVB zelf geen financiële middelen had voor de uitwerking van de plannen.

Een kans diende zich aan toen enkele jaren geleden de participatie voor de wegverbreding A1 (Apeldoorn - Azelo) werd opgestart. Gemeente en provincie bleken bereid een financiële bijdrage te willen leveren aan bovenwettelijke maatregelen en ook Rijkswaterstaat staat open voor de plannen. Maar de  beschikbare budgetten bleken te klein om het plan van de belangenvereniging te kunnen realiseren.

^{[tekst loopt door onder de afbeelding]}

De rol van Witteveen+Bos

In de herfst van 2019 ontvangt Witteveen+Bos van de gemeente Deventer (mede namens de provincie Overijssel en de BVB) de opdracht om een plan te maken dat paste binnen het beschikbare budget en waarmee de uitvoering van de bovenwettelijke maatregelen qua planning in de pas kon gaan lopen met de ambitieuze planning van Rijkswaterstaat.

Uit een eerste analyse van Witteveen+Bos kwamen partijen tot het inzicht dat de ‘luxe’ uit het plan van de BVB moest worden gehaald. Om te komen tot een plan dat paste binnen het budget werden de diffractor en de zonnepanelen geschrapt. Om aan te sluiten bij de planning van Rijkswaterstaat werd het plan opgeknipt in een gefaseerde uitvoering. In de eerste fase zitten de geluidschermen die Rijkswaterstaat al zou uitvoeren. Maar dan hoger en langer. Dit deel kan dan worden onderbracht bij de uitvoerende aannemer in het kader werk met werk. En voor het tweede deel (en het resterende budget) is een aangeklede grondwal ontworpen. Door de realisatietermijn te ontkoppelen van de planning van Rijkswaterstaat kan de grondwal in de loop van de tijd (over meerdere jaren) worden opgebouwd uit vrijkomende grond uit andere projecten. In eerste instantie werd daarbij gedacht aan een uitvoeringsperiode periode van 3 tot 5 jaar.

Voor de tussenvarianten en optimalisaties heeft Witteveen+Bos ontwerptekeningen, kostenramingen, geluidberekeningen en contractdocumenten gemaakt. Tevens is een bijdrage geleverd aan de presentaties aan bestuurders en bewoners. Dit alles in een tijdsperiode van minder dan 1 jaar.

In 2020 heeft aannemer Heijmans de geluidschermen gerealiseerd in een relatieve korte doorlooptijd. En binnen korte afstand van Bathmen bleek onverwachts veel meer grond beschikbaar dan op voorhand werd verwacht. Hierdoor kon de grondwal in 2020 volledig worden gerealiseerd. Een enorme meevaller. Eind 2020, vrijwel gelijk met de openstelling van de verbrede A1, waren ook de bovenwettelijke maatregelen gereed.

^{[tekst loopt door onder de afbeelding]}

Leerpunten voor gelijksoortige projecten

Vaak wordt gedacht dat het realiseren van bovenwettelijke geluidmaatregelen in het geheel niet mogelijk is. Maar dit project heeft aangetoond dat het wel mogelijk is. Maar dan is het wel nodig dat:

• er een gemotiveerde en deskundige initiator is: in dit project de BVB namens de bewoners;

• er vanuit het lokale bestuur wordt mee gedacht en middelen worden gevonden: in dit geval hebben de gemeente Deventer en de provincie Overijssel verantwoordelijkheid genomen;

• de wegbeheerder binnen geldende ontwerpregels die ook voor bovenwettelijke maatregelen gelden zich creatief en meewerkend opstelt: in dit geval heeft Rijkswaterstaat Regio Oost Nederland dat ook gedaan;

• er een deskundige partij aan tafel zit die binnen budget en planning een oplossing bedenkt en weet om te zetten naar een draagvlak bij alle betrokken stakeholders. Witteveen+Bos kon die rol invullen vanuit een brede inhoudelijk expertise en medesturing op de processen en planning;

• tevens is er een ‘trekker’ nodig die ervoor zorgt dat er voldoende voortgang blijft, de gemeente nam deze rol op zich en werd hierbij ondersteund door Witteveen+Bos vanuit een brede expertise (inhoud en proces);

• er een aannemer zich inzet om op een flexibele wijze om te gaan met een aanvullende vraag vanuit de omgeving en snel werk met werk kan maken: Heijmans heeft die taak prima opgepakt.