Leren van het verleden: reconstructie Oud-Hollandse Waterlinie

In 1672 lag de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden zwaar onder vuur. In dit rampjaar vielen Engeland, Frankrijk en de bisdommen Münster en Keulen ons land binnen. Dit jaar is het 350 jaar geleden dat de Oude Hollandse Waterlinie in stelling is gebracht tegen een Frans invasieleger. Een deel van deze waterlinie is gereconstrueerd door Deltares samen met een aantal waterschappen,  ingenieursbureaus en de Stichting Oude Hollandse Waterlinie, om te kunnen leren van het verleden.

Het was dan ook niet verwonderlijk dat deze invallen leidden tot grote onrust onder de bevolking en haar bestuurders. Uit deze tijd stamde dan ook de uitspraak dat de regering ‘radeloos’, het volk ‘redeloos’ en het land ‘reddeloos’ was.
Goede raad was duur en de toenmalige regering moest onder hoge tijdsdruk beslissen. De bevolking in de westelijke steden werd steeds onrustiger naarmate de steden, zoals de vestingstad Naarden, ten prooi vielen aan de Fransen. In Gouda bestormden burgers zelfs het stadhuis!

Uiteindelijk werd de druk zo hoog dat in Amsterdam werd besloten om het ultieme wapen in te zetten: water. Uiteindelijk kon de Republiek de opmars van de vijand stuiten door ‘ten spoedigsten en sonder een moment tijt te versuijmen bij alle bequame wegen en middelen soo veel water sal inlaten als eenichsints doenlijk en mogelijk is, de polders insteken en landerijen inunderen’. Deze operatie, die leidde tot de Oud-Hollandse Waterlinie, was allesbehalve eenvoudig. Men moest rekening houden met verschillende factoren zoals de veiligheid van de bevolking, de snelheid van de operatie (tijdsdruk!) of het behoud van kostbare landbouwgrond (verzilting!).

Inunderingsoperatie

Anno 2022 is het rampjaar in de vergetelheid geraakt en vormt het slechts een voetnoot in onze geschiedenis. Echter, voor Koen Berends (Deltares) is deze operatie springlevend. Vandaar dat hij besloot om de inunderingsoperatie te simuleren, waarbij Witteveen+Bos de nodige support heeft geleverd op gebied van modellering van overstromingsmodellen en het schetsen van de historische context. ‘Op basis van historische gegevens (landkaarten, geschreven documentatie) vanuit verschillende partijen, zoals waterschappen, stadsarchieven et cetera, hebben we een timeline - wat gebeurde wanneer door wie? - gemaakt en gevisualiseerd in een computermodel’, aldus Bas Gradussen. Volgens Bas is het uniek dat verschillende partijen input hebben geleverd en samen dit model in een beperkte open source aanpak hebben gebouwd. ‘Overstromingsmodellen worden normaliter door ingenieurs gebouwd. Het bijzondere aan deze reconstructie is dat het tot stand is gekomen door collaboratief modelleren.’

Bas stelt dat deze aanpak ook kan werken voor hedendaagse en toekomstige projecten in de waterbouw. ‘We beschikken, in tegenstelling tot onze voorouders, over moderne technologieën en inzichten uit het verleden. Gebleven is de menselijke factor. Het komt aan op samenwerking. Want wat de een doet, heeft gevolgen voor de ander.’

‘Een andere les van het project is dat je historische onzekerheden kunt vergelijken met het ontwikkelen van voorspellende modellen. Denk bijvoorbeeld aan overstromingsmodellen die, gezien de impact van klimaatverandering, zeer relevant zijn.’

Op vrijdag 2 december vond het symposium plaats waarin resultaten en inzichten van het project zijn gedeeld. Daarbij ging een korte animatiefilm over de waterlinie in première en passeerden aanzetten tot nieuwe samenwerkingsverbanden de revue.