Zoutdam bij Zeesluis IJmuiden: zoet- en zoutwater gescheiden houden

De nieuwe Zeesluis bij IJmuiden is momenteel de grootste sluis ter wereld. Deze grote sluis kan uiteraard grotere schepen schutten, maar heeft ook een nadeel. Bij elke schutting komt er ook meer zoutwater het Noordzeekanaal op door uitwisseling van zeewater en kanaalwater. Het zoute water stroomt over de bodem het kanaal op en tegelijkertijd stroomt er zoet water naar zee. Te veel zoutwater in het Noordzeekanaal heeft negatieve invloed op de ecologie van het Noordzeekanaal, het drinkwater, de natuur en land- en tuinbouw. Om deze effecten te voorkomen, is een maatregel benodigd om de zoutlast door gebruik van de zeesluis niet verder toe te laten nemen.

Selectieve onttrekking

Het zoute water wordt straks terug naar zee gesluisd door middel van ‘selectieve onttrekking’. Dat gebeurt door middel van een zoutdam in het Binnenspuikanaal, ten noorden van de sluizen. Er wordt een verdieping in het kanaal gerealiseerd tot NAP -23 m. Het zoute water stroomt naar het diepste punt doordat zoutwater zwaarder is dan zoetwater.

In deze verdieping worden pijlers geplaatst met daartussen wanden tot NAP -16 m. Hierdoor ontstaat een ‘brievenbus’ op het niveau van de bodem van het kanaal, waar de laag zout water zich bevindt. Als het gemaal of spui in werking treedt, wordt hierdoor meer zout water uitgeslagen bij hetzelfde debiet. De zoutdam in het sluizencomplex IJmuiden zorgt er dus voor dat de zoutlast in het Noordzeekanaal niet verder toeneemt.

Witteveen+Bos heeft in opdracht van Rijkswaterstaat de voorbereidingen van het Design & Construct-contract gedaan en adviseert RWS tijdens de uitvoering daarvan. Net als bij Zeesluis IJmuiden, waarvoor we ook actief waren bij de begeleiding van de uitvoering, werken we geïntegreerd in het technisch managementteam van Rijkswaterstaat.

Stand van zaken

In oktober 2022 is de aannemer na voorbereidende werkzaamheden gestart met de bouw van de zoutdam. In maart 2024 zijn in het verdiepte kanaal de 27 meter hoge pijlers geplaatst. Het inhijsen van de pijlers is gebeurd met het op een na grootste kraanschip van Europa, de Gulliver. In de zomer van 2024 worden grote betonnen wanden aan de pijlers en de landhoofden gemonteerd en wordt een zakdeur geplaatst tussen het bovenste deel van de pijlers. Naar verwachting is de zoutdam eind 2024 operationeel.

Vispassages

In Zoutdam IJmuiden komen in totaal vier vispassages. Deze vispassages zorgen ervoor dat vissen vanuit zee via het Binnenspuikanaal gemakkelijk naar het Noordzeekanaal kunnen zwemmen en andersom. Veel vissen hebben tijdens hun levenscyclus verschillende leefgebieden nodig. Zoals de paling, die zich in zee voortplant, maar in het binnenwater opgroeit.

Het Noordzeekanaal is voor deze soorten een belangrijke verbinding tussen de zee en de binnenwateren. Deze vispassages zijn zo groot dat hier een bus doorheen zou kunnen rijden. Doormiddel van vertical slots en aalborstels worden de juiste condities gecreëerd waar de vissen doorheen kunnen zwemmen. Naast de vispassages in de Zoutdam en de passagemogelijkheden via de sluizen vormt het sluizencomplex IJmuiden geen onoverkomelijk obstakel voor de vismigratie.