Gepubliceerd op 07 november 2022
Het moonshot van Arjan Conijn: Leren van het verleden voor de oplossingen van nu
In 1962 maakte president John F. Kennedy met een inspirerende, gedurfde speech - ook bekend als de ‘Moonshot speech’ - de Verenigde Staten rijp voor een kostbaar maar zeer succesvol ruimtevaartprogramma, een programma waarin duizenden Amerikanen hun kennis, inzichten en energie samenbalden om de eerste mens voet op de maan te laten zetten. Ook in het waterbeheer kunnen we vandaag de dag wel wat ‘moonshot thinking’ gebruiken. Als afsluiting én voortzetting van de webinarreeks ‘Klimaatrobuuste Watersystemen’, vragen we een aantal mensen uit de wereld van de wetenschap en het waterbeheer naar hun persoonlijke moonshot en de inzet die ze daarvoor plegen. Deze keer: Arjan Conijn.
Arjan Conijn is als landschapshistoricus wellicht een vreemde eend in de bijt van het waterbeheer. Hij weet echter als geen ander hoe het natuurlijke water- en bodemsysteem vroeger als uitgangspunt diende voor de inrichting van ons landschap. Die kennis van de werking van het landschap moeten we levend houden, want het vormt volgens hem de basis voor duurzame oplossingen voor de huidige wateropgaven.
Wat drijft je als waterprofessional?
Ik heb landschapsarchitectuur en landschapsgeschiedenis gestudeerd. Momenteel werk ik als postdoc onderzoeker aan de Universiteit van Groningen. Ik ben betrokken bij het project Living Dikes en onderzoek in dit project hoe we de kennis van historische landschappen in kunnen zetten voor nieuwe, nature-based oplossingen voor toekomstige hoogwaterbescherming. Daarnaast werk ik als landschaps- en erfgoedexpert bij Witteveen+Bos. Mijn grote drijfveer? Hoe kunnen we de kennis van het historische landschap en de wijze waarop het bodem- en watersysteem daarin functioneerde, gebruiken voor het oplossen van de huidige uitdagingen, bijvoorbeeld rondom klimaatadaptatie.
Wat is jouw moonshot?
Dat we vanuit de geschiedenis van water, bodem en landschap gaan zoeken naar de oplossingen voor de uitdagingen waar we nu voor staan: een klimaat met droge, natte en warmere periodes. Vroeger volgde de inrichting en het gebruik van de ruimte uit de draagkracht van het water- en bodemsysteem. Een boer stemde zijn gewaskeuze en productie af op het natuurlijke watersysteem, de vruchtbaarheid van de bodem, de ligging ervan en dergelijke. Nu produceren we wat de markt vraagt. Daarvoor gooien we vaak het hele natuurlijke systeem om. Als we ons daarvan bewust zijn, kunnen we ook het weer terugveranderen. Daarnaast biedt een historische analyse inzicht in de lange-termijn gevolgen van menselijk ingrepen in het natuurlijke systeem, maar ook een perspectief voor de toekomst.
Wat kunnen we in tien jaar bereiken en wat is daar voor nodig?
Ik denk dat we het al langer geuite motto ‘water en bodem sturend’ binnen tien jaar vanzelfsprekend kunnen laten zijn bij alles wat we doen in de fysieke omgeving. We bedenken oplossingen die aansluiten bij het historische, natuurlijke water- en bodemsysteem. Daarvoor moeten we een stevige brug slaan tussen de water- en de erfgoedwereld. De eerste initiatieven daartoe zijn al genomen, bijvoorbeeld door Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer, die op dit punt samenwerkt met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Welke bijdrage kun je zelf daaraan leveren?
Ik probeer in mijn eigen werk deze brug te versterken. Overal waar ik erover met anderen in gesprek kan gaan, doe ik dat. Ik geef bijvoorbeeld een gastcollege over dit onderwerp aan studenten Heritage Studies van de Universiteit van Amsterdam. Ook werk ik aan een publicatie over dit thema voor de UN Water Summit in New York in 2023.
Welke bijdrage kun je als persoon leveren?
Dat vind ik lastig, want ik ervaar weinig verschil tussen wie ik ben als professional en als privépersoon. Thuis in Amersfoort ga ik vaak naar buiten en probeer daar ook het verhaal van mijn eigen omgeving te leren kennen. Bij mij in de buurt ligt een prachtige Dahlia-tuin, halverwege een heuvel. Maar er zijn problemen met de watervoorziening want door de zanderige bodem is het een plek die van nature weinig water vasthoudt. Als je het bodem- en watersysteem vooraf had gekend, had je de tuin daar niet neergelegd.
Wat wil je waterbeheerders en politici meegeven?
Niet alles vraagt direct om een maakbare technische oplossing. Het doorgronden van het natuurlijk systeem en de menselijke ingrepen daarin door de tijd zou aan de basis moeten liggen van iedere ruimtelijke ingreep. Kortom: We kunnen en moeten leren van het verleden voor de oplossingen van nu.