Evaluatie beheerplan Waddenzee
Basis voor de volgende generatie beheerplannen Natura 2000
Evaluatie beheerplan Waddenzee
Rijkswaterstaat is voortouwnemer van 25 Natura 2000-gebieden in de Nederlandse Rijkswateren en in deze rol verantwoordelijk voor de beheerplannen van deze terreinen. Het beheerplan voor het Natura 2000-gebied Waddenzee is in 2016 vastgesteld en eind 2022 verlengd tot 2028. Ter voorbereiding van de volgende generatie beheerplannen heeft Rijkswaterstaat Witteveen+Bos gevraagd om het vigerende beheerplan te evalueren.
Het doel van deze evaluatie? Inzicht in de instandhouding van habitattypen, habitatrichtlijnsoorten en vogelpopulaties, veranderingen in beheer en gebruik van de Waddenzee, en succes- en faalfactoren van het huidige beheerplan. Op basis hiervan hebben we aanbevelingen geformuleerd om toekomstige beheerplannen voor andere Natura 2000-gebieden te verbeteren.
Omgaan met onzekerheden en belangen
De Waddenzee is een gebied met veel uiteenlopende belangen. Economische belangen kunnen botsen met natuurbelangen, waardoor het evalueren van het beheerplan en het komen tot nieuwe beheerplannen complex is en veel stakeholders betrokken zijn. Daarnaast was er niet altijd voldoende kwantitatieve informatie beschikbaar over instandhoudingsdoelen, gebruik en beheer, waardoor aanvullende informatie uit anekdotische bronnen noodzakelijk was. Onder anekdotische informatie vallen onder meer interviews die zijn uitgevoerd en verdere persoonlijk communicatie met o.a. terreinbeherende organisaties, de bevoegd gezagen en onderzoeksinstituten.
Doelen veelal niet gehaald
Uit de uitgevoerde analyse bleek dat veel instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000-gebied Waddenzee niet worden gehaald. Onvoldoende kwaliteit van het leefgebied speelt hier een belangrijke rol in, waarbij onvoldoende rust en voedsel voor fauna mogelijk knelpunten vormen.
Ook autonome ontwikkelingen, zoals klimaatverandering spelen hierin een rol. Onvoldoende rust gaat hand in hand met een toename van het gebruik in de Waddenzee en het niet altijd naleven van de gestelde voorwaarden. Voornamelijk het recreatief gebruik en enkele activiteiten die tot civiele werken behoren (onderhoud en aanleg van kabels en leidingen, scheepvaart en baggeren) zijn de afgelopen beheerplanperiode toegenomen. De intensiteit is daarentegen voor de meeste visserijvormen, zoals mosselkweek en garnalenvisserij, gelijk gebleven.
Succes- en faalfactoren
Op basis van de evaluatie van het doelbereik en de inventarisatie van het beheer en gebruik is een analyse uitgevoerd waarin succes- en faalfactoren zijn benoemd. De belangrijkste succesfactoren in relatie tot het doelbereik zijn mozaïekbeweiding van de kwelders in het algemeen en de realisatie van broedeilanden (N.B. dit kan wel leiden tot oppervlakteverlies van habitattypen). Enkele belangrijke ecologische faalfactoren zijn de te intensieve bodemberoering (verstoring van de bodem) in het sublitoraal (het gebied dat in principe altijd onder water staat), verstoring van vogels en zeehonden door de vele vormen van gebruik, klimaatverandering, predatie van eieren en jongen van broedvogels en het gebrek aan dynamiek en natuurlijke verjonging van de kwelders. De belangrijkste faalfactoren voor de aspecten proces, organisatie en uitvoering zijn de onvolledige monitoring van Natura 2000-waarden, onvoldoende capaciteit voor toezicht en handhaving en lastige handhaving vanwege beperkte mogelijkheden in de Wet natuurbescherming.
Identificeren van knelpunten
Aan de hand van de evaluatie van de doelen, het identificeren van knelpunten en daarmee het in kaart brengen van de succes- en faalfactoren hebben we aanbevelingen gedaan om de doelen in de toekomst wel te kunnen halen. Dit betreft bijvoorbeeld het beperken van de intensiteit van bepaald gebruik (o.a. bodemberoerende activiteiten), het verder uitbreiden van bescherming van de broedhabitat, het opzetten van monitoringsprogramma’s voor o.a. de noordse woelmuis en bruinvis en het uitvoeren van onderzoek naar cumulatieve verstoring door verschillende vormen van gebruik.
Kortom, onze evaluatie biedt een stevige basis voor de ontwikkeling van nieuwe beheerplannen voor de Waddenzee. De analyse en aanbevelingen van Witteveen+Bos dragen bij aan een beheerstrategie die natuurwaarden beschermt en tegelijkertijd ruimte biedt voor verantwoord gebruik.
Meer informatie
