Zonnepark Pekela: lokale samenwerking geeft energie

Om de duurzame ambities te kunnen realiseren, wisten Schoorlemmer landbouw en Windunie als initiële initiatiefnemer de voorwaarden te scheppen om te kunnen starten vanaf een blanco vel papier. Dit vormde het startpunt van een traject om te komen tot een in meerdere opzichten grensverleggend zonnepark. Een voorbeeld voor een gedragen bijdrage aan de energietransitie.

Cruciaal is hierbij geweest het centraal stellen van het duurzame ontwerpprincipe ‘participatief ontwerpen’. Dit gaf de richting om de voorwaarden te scheppen waardoor alle stakeholders zijn betrokken bij alle fases van het project. ‘Participatief ontwerpen’ houdt in dat je niet ontwerpt vóór de omgeving, maar samen mét de omgeving. Het draagvlak wordt groter, wat de uitvoering doelmatiger maakt en zorgt dat het ontwerp beter aansluit op de wensen van de omgeving, waardoor de baten groter zullen zijn.

Expliciet kiezen voor stakeholderparticipatie is een belangrijke succesfactor gebleken bij het realiseren van Zonnepark Pekela. Aangemoedigd door Schoorlemmer landbouw en Windunie heeft Witteveen+Bos zich ingespannen om bewoners deel te laten nemen aan het projectteam, zo zijn Pekela Duurzaam en Bronnen van Ons toegetreden tot de project-BV en zijn werkgroepen geformeerd die hebben meegedacht over: a. landschappelijke inrichting en recreatief medegebruik, b. lokale baten/financiële participatie en c. projectcommunicatie.

Als resultaat werd de energiecoöperatie Pekela Duurzaam integraal onderdeel van het project. Al voor de vergunningaanvraag werd de coöperatie mede-aandeelhouder en sloten zij aan bij de projectoverleggen. Deze bundeling van krachten heeft geresulteerd in een breed gedragen ontwerp voor het zonnepark, waarbij de voorwaarden zijn geschapen voor landschappelijke inpassing, stimuleren van biodiversiteit, lokaal eigendom en lokaal maatschappelijk rendement.

Hierdoor ontstond een natuurlijke energie om echt iets moois van het project te maken, waarbij meerdere duurzame ontwerpprincipes als handvatten dienden. De DOP Participatief ontwerp maakte in de plan- en ontwerpfase onder meer de weg vrij voor om kansen en mogelijkheden te onderzoeken aan de hand van de DOP’s Ontwerp met de natuur en Multifunctioneel ontwerp.

Dit heeft ontwerpaccenten opgeleverd waarmee het stimuleren van de biodiversiteit en het ecosysteem onderdeel zijn geworden van het ontwerp. De zonnepanelen zijn zo geplaatst dat lichtval en maaiveld behouden blijft om tussen de rijen kruidrijk grasland in te zaaien.

De grond zelf krijgt 25 jaar rust. Er worden geen bestrijdingsmiddelen of kunstmest gebruikt, waardoor de natuur zijn gang kan gaan en ook wordt bijgedragen aan het terugdringen van stikstofemissie. Een win-win-situatie. De begrazing van het terrein wordt gedeeltelijk verzorgd door schapen op basis van een extensief maai- en beheerplan.

Een deel van het terrein wordt bovendien ingericht voor akker- en weidevogels. De specifieke stroken krijgen waar mogelijk ook een water met natuurlijke oevers en aanplant. Dit zorgt voor een interessante biotoop voor vogels. Het gaat om een totaalgebied voor akker- en weidevogels van 6,4 ha. Zonnepark Pekela voldoet hiermee tevens aan het provinciaal beleid om ongeveer 10 % in te richten ten behoeve van akkervogels.

Natuurstimulering heeft nog meer vorm gekregen door het inpassen van inheemse heesters zoals meidoorn, vlier, hazelaar, kruipwilg, krenteboompjes en diverse andere bessoortigen. Deze natuur is een aanvulling op het al bestaande eikenbos. De nieuwe aanplant draagt bij aan de organische overgang van de eikenlanen naar het zonnepark.

Langs en door de zuidwestkant van het zonnepark loopt een populair voet-/fietspad richting het Emergobos. Deze doorsteek wordt de hoofdverbindingsas voor aansluiting met een nieuw pad door het zonnepark. Dit pad sluit in het oosten aan op een licht meanderend voetpad. Het resultaat is een nieuwe padenstructuur vanuit het dorp richting het Emergobos. De creatieve input van bewoners heeft ook geleid tot een speurtocht ‘energietransitie’, die start vanaf een informatiepunt dichtbij het dorp. Bovendien zijn er nog kansen voor aansluiting op het bestaande (recreatieve) fietspadenknooppunt.

In de nabije toekomst is ook het plan om een uitkijktoren te bouwen van circa 13 m hoog. In het ontwerp zijn drie potentiële locaties vastgelegd. In totaal ontstaat 19 ha aan extra recreatiegebied rondom het zonnepark. Zonnepark Pekela draagt zo nadrukkelijk bij aan meer recreatiemogelijkheden voor bewoners, bezoekers en toeristen.

De realisatie Zonnepark Pekela is in meerdere opzichten een vernieuwend en gidsend project gebleken voor de energietransitie in Nederland. Er zijn onderscheidende resultaten geboekt op het gebied van stakeholderparticipatie zowel bij plan- en ontwerp als bij de eigendomsstructuur. Natuurontwikkeling is als een volwaardig doel geïntegreerd met concrete uitbreiding van kruidrijk grasland, inheemse planten en bomen en weidevogels. Door wandel- en fietspaden te realiseren en te koppelen, plus een aanstaande uitkijktoren, is ook pro-actief bijgedragen aan de woon- en leefkwaliteit van Pekela en regio. Bewoners zijn bovendien mede-eigenaar en kunnen de komende jaren zelf bepalen wat ze doen met de opbrengsten en het beheer van het zonnepark en de omliggende recreatie.