Het moonshot van Jakob Wallinga: Functie volgt het natuurlijke peil
In 1962 maakte president John F. Kennedy met een inspirerende, gedurfde speech - ook bekend als de ‘Moonshot speech’ - de Verenigde Staten rijp voor een kostbaar maar zeer succesvol ruimtevaartprogramma, een programma waarin duizenden Amerikanen hun kennis, inzichten en energie samenbalden om de eerste mens voet op de maan te laten zetten. Ook in het waterbeheer kunnen we vandaag de dag wel wat ‘moonshot thinking’ gebruiken. Als afsluiting én voortzetting van de webinarreeks ‘Klimaatrobuuste Watersystemen’, vragen we een aantal mensen uit de wereld van de wetenschap en het waterbeheer naar hun persoonlijke moonshot en de inzet die ze daarvoor plegen. Deze keer: Jakob Wallinga.
Jakob Wallinga werkt als hoogleraar bij de leerstoelgroep Bodemgeografie en Landschap van Wageningen Universiteit. Hij was tussen 2005 en 2009 AB-lid van het Hoogheemraadschap van Delfland. Als wetenschapper was hij nauw betrokken bij het kennisprogramma Lumbricus, waarin maatregelen zijn onderzocht voor klimaatrobuuste hogere zandgronden. Nu leidt hij het onderzoeksproject CASTOR, ook gericht op de toekomst van de hogere zandgronden. Wallinga oogt als een rustige, vriendelijke man. Hij is een mens met een (water)missie.
Wat drijft je als waterprofessional?
'Ik ben gefascineerd door natuurlijke water- en bodemprocessen en de manier waarop menselijk handelen ingrijpt op die processen. Ooit was de mensheid totaal afhankelijk van de natuur. Maar in de loop der tijd kregen we er steeds meer controle over; we legden moerassen en meren droog om daar te kunnen gaan wonen en werken. Tegenwoordig zetten we de natuurlijke processen helemaal naar onze hand. Maar we komen onszelf tegen; de natuur keert zich tegen ons. Het klimaat verandert door ons toedoen, met alle gevolgen van dien. De bodem raakt verdroogd en uitgeput, en biodiversiteit staat sterk onder druk. Ik zoek een manier om in een eeuwigdurende, duurzame balans met de natuur te kunnen blijven wonen, werken en leven. Dat moet kunnen. Maar daarvoor moet je wel meebewegen met de natuur, en er niet, zoals we nu vaak doen, tegen in werken. Vergelijk het met zeilen. Je bent afhankelijk van de windrichting, maar je kunt desondanks ook tegen de wind in varen, al duurt het wat langer. '
Wat is jouw moonshot?
'Mijn moonshot is dat we in het waterbeheer voor eens en voor altijd stoppen met ‘peil volgt functie’ en het omgekeerde ‘functie volgt peil’ omarmen. Voor alle duidelijkheid: dat is niet het peil dat we ooit zelf hebben bedacht. Nee, het gaat mij om het natuurlijke peil. Dit betekent een radicale omslag in het waterbeheer die ertoe leidt dat niet alles meer overal kan. We moeten het landgebruik aanpassen aan de natuurlijke omstandigheden. Dat betekent op de hogere zandgronden bijvoorbeeld stoppen met het beregenen van gewassen, wat alleen maar leidt tot nog meer verdroging. We kunnen beter op zoek naar gewassen die veel beter tegen droogte kunnen, of het landgebruik aanpassen. Het betekent ook dat we in veenweidengebieden moeten stoppen met onderbemalingen. Dit soort maatregelen maken de problemen als bodemdaling en CO2-emissies alleen maar erger.'
Wat kunnen we in tien jaar bereiken en wat is daar voor nodig?
'Ik wil binnen tien jaar een concreet beeld hebben ontwikkeld van hoe een nieuw, duurzaam water- en bodemsysteem eruit zou kunnen zien. Daarvoor is het noodzakelijk dat we allemaal gaan beseffen dat je niet ongestraft tegen de natuur in kunt blijven werken. Denk aan het intensief benutten van grondwater, zonder dat er voldoende grondwater wordt aangevuld. Dat draag ik uit waar en wanneer ik kan.'
Welke bijdrage kun je daar als wetenschapper aan leveren?
'De afgelopen jaren hebben we al veel kennis en praktijkervaring opgedaan met uiteenlopende water- en bodemmaatregelen om de Nederlandse zandgronden klimaatrobuuster te maken. Van het telen van alternatieve gewassen tot maatregelen om de sponswerking van de bodem te verbeteren. Bijvoorbeeld binnen Lumbricus, waar ik aan heb meegewerkt.. Ons nieuwe onderzoeksproject CASTOR (CAtchment Strategies TOwards Resilience) haakt hierop aan. We hebben geld gekregen vanuit de Nederlandse Wetenschapsagenda om met betrokkenen een concreet beeld te schetsen van een nieuw water- en bodemsysteem op de hogere zandgronden, een beeld dat alle betrokken en belanghebbenden perspectief biedt. Een water- en bodemsysteem waarin biodiversiteit, een aantrekkelijk landschap en verantwoord (agrarisch) landgebruik hand in hand gaan. We weten hoe het systeem ooit natuurlijk functioneerde, we weten hoe het nu functioneert. Nu moeten we op zoek naar een manier waarop het duurzaam kan functioneren, zonder roofbouw te plegen op natuurlijke processen.'
En als mens?
'De ongerustheid die ik als wetenschapper heb, vertaal ik in de keuzes die ik als mens maak. Ik vermijd onnodige vliegreizen. En ik ben langzamerhand helemaal gestopt met het eten van vlees. Behalve als er een bitterbal voorbij komt …'