Delfstoffenwinning positief voor grondwaterstanden op hoge zandgronden

Column door Leo van Wee

Er ligt in Nederland een grote opgave voor woningbouw. Om deze woningen te kunnen bouwen zijn nog steeds delfstoffen zoals klei, zand en grind nodig. Deze delfstoffen worden gewonnen langs de rivieren en op de hoge zandgronden in Oost-Nederland. De winning ervan zorgt voor het ontstaan van zandwinplassen. Zowel de ontgraving als de eindsituatie van zo’n zandwinplas heeft invloed op het grondwatersysteem.

Daarnaast hebben we de problematiek van klimaatverandering. Tijdens de droge zomers heerst er een watertekort, dat effect heeft op het gehele watersysteem. Gevolg: de grondwaterstanden dalen. In de toekomst zal, als gevolg van klimaatverandering, dit droogteprobleem alleen maar toenemen. Dit geldt extra voor de gebieden met de hoge zandgronden, waar het probleem op dit moment het grootst is. De klimaatverandering vraagt om oplossingen die het gehele watersysteem robuuster maken, beter bestand tegen de optredende weersextremen. Ook het kabinet erkent dit, in de kamerbrief Bodem en Water Sturend.

Een zandwinplas levert een positieve bijdrage aan het robuuster maken van het watersysteem, zo blijkt uit onderzoek, en is een mogelijke oplossing voor de droogteproblematiek. Een gegraven waterplas dempt namelijk de oorspronkelijke grondwaterfluctuaties. Hierdoor wordt in de omgeving van de zandwinplas structureel de zomergrondwaterstand verhoogd en de wintergrondwaterstand verlaagd.

Vooral de natuur en de landbouw profiteren in de zomer van de hogere grondwaterstanden. Metingen bij de Bakelse Plassen in Brabant hebben deze positieve invloed aangetoond. Het is wel mogelijk dat een ontgraving tijdelijk een klein negatief effect heeft op het grondwatersysteem, afhankelijk van hoeveel grondwater uit de bodem wordt gehaald.

Kortom, een zandwinplas leidt tot een win-win situatie. Het levert zand en grind op en zorgt ook voor hogere grondwaterstanden in deze zomer, wat positief is voor de natuur en de landbouw.