Dat het klimaat verandert, is geen punt van discussie meer. De gevolgen zijn merkbaar en zullen naar verwachting steeds groter worden. De zeespiegel stijgt, we moeten rekening houden met extremer weer en de biodiversiteit gaat nog steeds achteruit. Droogte en warmte zorgt voor schade aan de landbouw en de natuur. We zoeken wel steeds bewuster naar oplossingen en richten ons daarbij vooral op het beperken van de uitstoot van CO2.

Gelukkig zien we op verschillende vlakken dat er ontwikkelingen gaande zijn die aanzetten tot een meer duurzame samenleving. Belangengroepen kiezen - naast het voeren van acties - ook een juridisch spoor, door het aanspannen van rechtszaken. Bekend is de zaak die Urgenda is gestart tegen de Nederlandse staat over het niet voldoen aan de eigen klimaatdoelstellingen. Die zaak is gewonnen en de Nederlandse regering is gedwongen om het beleid aan te passen.

Ook in de financiële wereld zijn veranderingen merkbaar. Tot voor kort was de algemene perceptie dat duurzaamheid altijd extra kosten met zich bracht. Dat beeld is gekanteld en grote vermogensbeheerders beginnen daar steeds meer op te sturen. Zo maakte Robeco onlangs bekend niet meer te beleggen in bedrijven die een wezenlijk deel van hun inkomsten uit schalieolie halen. Dat is van toepassing op alle fondsen. Ook bij Vanguard, de op-één-na grootste vermogensbeheerder ter wereld, worden keuzes gemaakt. Voor een deel van hun fondsen (de ESG-fondsen) is besloten dat beleggingen in fossiele industrie niet meer aan de orde zijn. Vanguard is een belegger met een blik op de lange termijn en vanuit die optiek realiseren zij zich dat fossiele brandstoffen een doodlopende weg zijn. Daarnaast is duidelijk dat deze uitsluiting niet zal leiden tot lagere rendementen.

Ook publieke opdrachtgevers kunnen duurzame ontwikkelingen stimuleren, waarbij bouwprojecten veel verschil kunnen maken. Door bij de specificaties rekening te houden met duurzaamheid (in de gestelde eisen) worden bedrijven gedwongen tot meer duurzame productie en uitvoering. Naast het opnemen in de eisen, kunnen bedrijven zich onderscheiden tijdens de aanbesteding door duurzaamheid een rol te geven in de EMVI, dus de gunningcriteria. Door veel gewicht toe te kennen aan duurzame criteria, worden bedrijven gestimuleerd om hierin te investeren en zijn de resultaten zichtbaar in de projecten. Toch schiet het niet zo erg op met dit instrument. Het Aanbestedingsinstituut heeft in 2019 in opdracht van Bouwend Nederland alle openbare aanbestedingen uit 2018 geanalyseerd. Ondanks de hoge ambities blijkt uit de analyse dat duurzaamheid nog steeds een beperkte rol speelt in aanbestedingen. Zo werd in 2018 slechts in 26,9% van de openbare aanbestedingen gewerkt met duurzame gunningscriteria. En als er werd gegund op duurzaamheid telde dat in 50,6% van de gevallen voor 15% of minder mee in de gunning. Dat zijn geen indrukwekkende cijfers en de positieve benadering is dat er dus nog heel veel potentie zit in de manier van aanbesteden. En dat is wel nodig, niet alleen om de doelstellingen van Parijs te halen, maar ook om de doelstellingen van de Green Deal te halen. Dat kan alleen als opdrachtgevers zich realiseren hoe sterk het EMVI-middel is en dat zij een cruciale rol vervullen in het aanjagen van duurzame ontwikkelingen in de bouw. De bouw kan daarna het stokje doorpakken en daadwerkelijk tot duurzame verandering komen.

Drs. Ing. J.N. de Koning, Witteveen+Bos