Bouwteam sloopt schutting

In de fasering van een bouwproces (grofweg initiatief, ontwerp, realisatie en exploitatie) staat er een stevige schutting tussen ontwerp en realisatie. Deze fasen worden bevolkt door verschillende type mensen, ontwerpers versus bouwers (enigszins zwart-wit). De eerste zijn onderzoekend, steeds afwegend, terug- en vooruitdenkend. De bouwers zijn doeners, resultaatgericht, concreet. Ook de processen zijn verschillend, een zoekend, iteratief ontwerpproces en een volgtijdelijk, goed beheersbaar uitvoeringsproces. De voorwaarden zijn verschillend, want de ontwerpers hebben een inspanningsverplichting en de bouwers een resultaatverplichting.

De geschetste procesgang komt vooral voort uit de noodzaak tot  kostenbeheersing. De uitvoering is simpelweg te kostbaar om zonder goede voorbereiding (product en proces) te beginnen. Dus doen we het project eerst helemaal op papier en pas daarna in het echt. In projecttermen dus eerst het “denken” en daarna het “doen”.

Bovengenoemde factoren, gecombineerd met de toenemende complexiteit van bouwprocessen, heeft tot gevolg gehad dat er specialisatie ontstond. Ontwerpers concentreerden zich op het produkt, het “wat en waarom”, en proberen dat zo goed mogelijk in een bestek te beschrijven. Het wordingsproces, dus vraag “hoe” het product gerealiseerd moet worden, werd het domein van de bouwers. In combinatie met de druk op kostenefficiëntie en presteren kreeg iedere partij steeds meer zijn eigen focus en is de huidige verdeling bijna geïnstitutionaliseerd.

De schutting is ook nog verstevigd door de aanbestedingsplicht. In termen van informatieoverdracht is er immers geen slechtere aanpak denkbaar. Na een lange ontwerpperiode (soms wel een paar jaar) krijgt een inschrijver zeer beperkt de tijd om het project te doorgronden, risico’s goed in te schatten om vervolgens een vaste prijs in te dienen. En de communicatie tijdens de aanbesteding is zeer formeel, soms is het zelfs verboden om de aanbesteder te bellen (!). Het gevolg is dat partijen zich ingraven in hun domein en de uitvoering zich kenmerkt door discussies over onjuiste, onvolledige informatie of onvoorziene situaties.

Gelukkig blijkt er echter nog een deur in de schutting te zitten, en die noemen we bouwteam. De bouwers mogen door die deur en zijn te gast in het domein van de ontwerpers. Want dat is de kern van een bouwteam, de uitvoeringskennis wordt ingebracht in de ontwerpfase. Dat biedt de mogelijkheid om het ontwerp te verbeteren, in de zin dat de bouwbaarheid wordt vergroot. Maar ook als het ontwerp niet wordt aangepast, biedt het bouwteam het grote voordeel dat de bouwer de mogelijkheid krijgt om zich uitvoerig in het project te verdiepen. Hij krijgt veel meer tijd én de mogelijkheid om uitvoerig na te denken over de vertaling van ‘wat’ naar ‘hoe’. Hij kan vragen oproepen en discussies starten met de ontwerpers en de opdrachtgever. En die discussies in de ontwerpfase voorkomen discussies in de uitvoering, en zijn ook nog eens veel goedkoper. Liever een aanpassing in het voorbereiding dan een meerwerk in de uitvoering.

Natuurlijk is het best even wennen, de buren - die je al jaren niet hebt gesproken - uit te nodigen in je ontwerpteam. Snappen zij wel waar jij mee bezig bent, en begrijp jij hen wel? Dat vraagt een juiste houding en gedrag van beide partijen, heldere afspraken over de taakverdeling en verantwoordelijkheden en de resultaten. Maar als dat lukt en we realiseren samen een mooi project, kunnen we misschien in de toekomst de schutting slopen en vervangen door een vriendelijk hekje.

Drs. Ing. J.N. de Koning, Witteveen+Bos