Tool voor Integraal Programmeren (TIP)

De Tool voor Integraal Programmeren (TIP) maakt iteratief ontwerpen van het energiesysteem mogelijk, met centraal de interacties tussen energiedragers, sectoren, schaalniveaus en impact op infrastructuur. De TIP is eind 2024 ontwikkeld door Witteveen+Bos en Quintel voor de Provincie Zuid-Holland en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (nu ministerie Klimaat en Groene Groei).

Regionaal energiesysteem

De TIP is bedoeld voor beleidsmedewerkers, -adviseurs en (energie)planologen die op gemeentelijke, regionale en provinciale schaal aan het energiesysteem en aanpalende ruimtelijke vraagstukken werken. TIP ondersteunt bij het (integraal) programmeren van het regionale energiesysteem. Als ontwerptool helpt het inzicht te krijgen in de impact van beleidsplannen op het regionale energiesysteem voor de langere termijn (2040 & 2050). De TIP focust op beleidsvelden (‘ontwikkelingen’) waar een decentrale overheid handelingsperspectief heeft en helpt om de keuzeruimte omtrent deze onderwerpen te verkennen.

Integraal ontwerpen met TIP

Om de energietransitie in samenhang met andere ruimtelijke en maatschappelijke vraagstukken te realiseren en de klimaatdoelen te behalen, is een gezamenlijke, integrale programmering van het regionale energiesysteem noodzakelijk. Gemeenten, provincies, RES-regio’s en netbeheerders staan hier samen voor aan de lat. Belangrijke thema’s daarbij zijn het verduurzamen van de warmtevoorziening, ontwikkeling van duurzame mobiliteit en inpassen van opwek van duurzame elektriciteit.

Binnen integraal programmeren worden keuzes over het energiesysteem verkend, uitgewerkt en vastgelegd in verschillende producten. Denk aan een energievisie, pMIEK en een uitvoeringsprogramma. Hierbij doorlopen provincies, netbeheerders, gemeenten, RES-regio’s en andere belanghebbenden een gezamenlijk proces. Bestaande data, modellen en werkwijzen boden niet voldoende mogelijkheden om integraal te kunnen ontwerpen; ruimtelijk en door schalen heen. Met de komst van TIP kan dit wel.

ETM-scenario’s op verschillende schaalniveaus

TIP is gebaseerd op het Energy Transition Model (ETM); een rekenkundig model waarmee je het energiesysteem van een gemeente, provincie of land in een doeljaar kan simuleren. TIP toont ETM-scenario’s op verschillende schaalniveaus (van gemeente, provincie en/of RES-regio) naast/bovenop elkaar en presenteert resultaten in de vorm van energiebalansen en impact op energie infrastructuur. Zodoende geeft TIP inzicht in de impact van keuzes op verschillende schaalniveaus. De TIP stelt gebruikers in staat om te verkennen hoe plannen van provincie en Rijk doorwerken in gemeentes en regio’s en vice versa. En ook: hoe deze plannen van gemeentes en regio’s zich verhouden tot provinciale en nationale plannen.

Scenario’s II3050 inladen

De gebruiker kan onder meer zelfgekozen scenario’s of scenario’s van II3050 gebruiken als startpunt. Vervolgens kan je met TIP eenvoudig scenario’s bewerken. De gewijzigde scenario's worden daarna doorgerekend door het ETM, waarbij de resultaten worden ingeladen en ruimtelijk gevisualiseerd met het GIS-gebaseerde dashboard. In de huidige versie kan de gebruiker met onderstaande beleidsvelden werken. Deze beleidsvelden worden de komende periode verder uitgebreid:

•   Nieuwbouw
•   Besparing door isolatie
•   Verduurzaming bestaande bouw
•   Uitbreiding / krimp glastuinbouw
•   Verduurzaming glastuinbouw
•   Zon-op-dak
•   Zon-op-veld
•   Wind-op-land

Doorontwikkelen met partners

De eerste versie van TIP is nu live voor specifieke gebruikers. Voor de zomer van 2025, doorlopen we samen met een aantal RES-regio’s en provincies bredere gebruikerstests. Ondertussen zijn we bezig met de doorontwikkeling van TIP, zodat het platform optimaal aansluit op wensen en behoeftes voor de volgende ronde van integraal programmeren. Mede op basis van de gebruikerstesten onderzoekt het Ministerie van Klimaat en Groene Groei of en hoe ze de inzet van TIP door andere provincies en RES-regio’s voor zich ziet en welk proces hierbij hoort.

De TIP is ontwikkeld door een consortium met Witteveen+Bos, Quintel en Antea Group, waarbij Stedin en TNO strategische input hebben geleverd en waardevolle feedback is verzameld dankzij een klankbordgroep met vertegenwoordigers van provincies, gemeenten en netbeheerders.

Voordelen van de TIP

Integraal en ruimtelijk ontwerpen

Iteratief ontwerpen met aandacht voor de interacties tussen energiedragers, sectoren, schaalniveaus en impact op infrastructuur.

Inzicht bieden in impact van keuzes

Inzicht krijgen in de effecten van keuzes op het regionale energiesysteem en de bijbehorende infrastructuur. Inclusief visualisatie via een GIS-gebaseerde kaart.