Zeespiegelstijging: hoe kan Nederland meeveranderen?

De zeespiegel stijgt en door klimaatverandering versnelt deze stijging in de laatste decennia. Het is nog onzeker hoe deze stijging doorzet, maar dat hij doorzet staat vast. Dat kan op termijn grote gevolgen hebben voor de leefbaarheid en bewoonbaarheid van Nederland. Vandaag gepubliceerd onderzoek brengt alle grote ruimtelijke mogelijkheden in kaart die voor de lange termijn noodzakelijk kunnen zijn om met zeespiegelstijging om te gaan. Het is belangrijk dat we die mogelijkheden nu al in beeld brengen, want de uitwerking, besluitvorming en uitvoering hiervan kost veel geld, ruimte en tijd.

Dit onderzoek maakt deel uit van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. Het is gedaan in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris, in samenwerking met de Topsector Water. Vanuit Witteveen+Bos zijn Stephan van der Biezen (directeur) en Bert van den Berg (ingenieur waterbouw) betrokken bij het onderzoek.

In november 2023 bleek al dat het technisch mogelijk is om Nederland te beschermen tegen een zeespiegelstijging tot 3 meter met de bestaande aanpak van dijkversterkingen, stormvloedkeringen, zandsuppleties en pompen. In een van de klimaatscenario’s van het KNMI wordt die stijging iets na 2100 bereikt. In het nieuwe onderzoek zijn denkrichtingen uitgewerkt voor 2 meter en 5 meter.

Drie denkrichtingen voor de verdere toekomst

De opties om met de stijgende zee om te gaan, zijn onderzocht en opgeschreven door drie breed samengestelde onderzoeksgroepen, waarin overheden, kennisinstellingen en bedrijven de krachten hebben gebundeld. 

• Het eerste consortium hield zich bezig met de denkrichting Beschermen, waarin wordt voortgebouwd op deels al bekende maatregelen zoals bescherming door keringen en zandsuppleties, rivierarmen afsluiten en overtollig water afvoeren met pompen. 
• De tweede groep focuste op de denkrichting Zeewaarts, waarbij ruimte op zee wordt benut om toekomstige knelpunten op te lossen – zoals de opvang van piekafvoeren vanuit rivieren. 
• De derde denkrichting was Meebewegen, waarbij landgebruik en bebouwing worden aangepast en water meer ruimte krijgt.

Stephan van der Biezen leidde de onderzoeksgroep met de denkrichting Beschermen. De aanpak bestond uit open bijeenkomsten met deskundigen om kennis te delen en werksessies met de onderzoeksgroep. Daarin werden strategieën uitgewerkt tot een niveau dat concreet genoeg is om de ruimtelijke, technische en economische haalbaarheid van de strategieën te beoordelen.

‘Ik denk dat we trots mogen zijn op wat we als onderzoeksgroep in korte tijd hebben bereikt. Er zijn belangrijke inzichten opgedaan in de mogelijkheden die we hebben om Nederland op de lange termijn leefbaar en veilig te houden’, zegt Stephan. ‘Het goede nieuws is dat we niet met de rug tegen de muur staan: we hebben nog tijd om zelf keuzes te maken. Wel moeten we samen aan de slag om die keuzes voor te bereiden.’

Nu al rekening houden met toekomstige aanpak

Uit de drie denkrichtingen zijn allerlei opties gekomen om Nederland in de toekomst veilig te houden. Er zijn genoeg mogelijkheden om met zeespiegelstijging om te gaan, maar dit vergt op termijn grote ruimtelijke keuzes. Welke keuzes ook gemaakt worden, ze zullen geld, ruimte en tijd kosten. 

Het reken- en tekenwerk wordt de komende jaren verder uitgewerkt. Zo kijkt het Kennisprogramma welke gevolgen de ruimtelijke keuzes hebben op andere terreinen dan waterveiligheid, zoals landbouw, waterkwaliteit, scheepvaart en natuur. Ook komt er vervolgonderzoek naar de ruimte die nu al moet worden gereserveerd om de deur voor toekomstige maatregelen open te houden.

Stephan van der Biezen kijkt uit naar het vervolg van het Kennisprogramma: ‘Wat mij veel vertrouwen geeft, is de open samenwerking die is ontstaan tussen verschillende partijen binnen de watersector en het vertrouwen dat is gegroeid in elkaars rol. Die samenwerking is onmisbaar om de noodzakelijke stappen voorwaarts te zetten en keuzes te maken.’