Ruimtelijk Kwaliteitskader Waddenzeedijk: integrale aanpak met respect voor de omgeving

Wetterskip Fryslân gaat de komende jaren een groot deel van de Waddenzeedijk versterken. Omdat dit gebied meerdere functies voor meerdere stakeholders vervult, wil het waterschap het project integraal en participatief benaderen. Witteveen+Bos heeft deze wens vertaald naar een ruimtelijk kwaliteitskader op basis van de kennis en wensen van de stakeholders, met aandacht voor waterveiligheid, natuur, landbouw en leefomgeving. Zo wordt een stevig fundament gelegd voor kwaliteit en draagvlak.

De dijk die moet worden versterkt, strekt zich uit over een lengte van 47 kilometer: van Koehool tot Lauwersmeer. Uit de laatste veiligheidstoetsing blijkt dat delen van de dijk met het oog op de toekomst zijn afgekeurd, omdat de bekleding en de stabiliteit van de dijk op sommige delen te wensen overlaat.

Het gaat om een groot gebied met meerdere functies: niet alleen om een dijk, maar ook een brede strook rondom de dijk, waaronder waardevolle kwelders, landbouwpolders en eeuwenoude dorpen zoals Paesens en Moddergat.
Ook ligt de dijk verankerd in een prachtig en eeuwenoud cultuurlandschap dat teruggaat tot de elfde eeuw. Beschouwen van ruimtelijke kwaliteit is daarom belangrijk om tot een integrale afweging voor de versterking van de dijk te komen, waarbij belangen vanuit ecologie, landbouw en landschap zijn meegenomen.

Gezien de brede scope van het dijkversterkingsproject heeft Wetterskip Fryslân gekozen voor een integrale benadering. Witteveen+Bos heeft hiervoor een aanpak ontwikkeld waarbij de omgevingspartijen - het waterschap, de provincie Friesland, Rijkswaterstaat, gemeente Noardeast-Fryslân, gemeente Waadhoeke en de landbouw- en terreinbeherende organisaties - mede-eigenaar zijn geworden van het project.
Vanuit hun expertise hebben deze partijen invulling gegeven aan ruimtelijke kwaliteit en landschappelijke inpassing. Dit gebeurde binnen een speciale werkgroep, ondersteund door landschapsarchitecten van Witteveen+Bos. De resultaten van de werkgroep zijn vastgelegd in een Ruimtelijk Kwaliteitskader. Het document bevat een bundeling van de belangrijkste gebiedskwaliteiten en een visie met ontwerpprincipes als toetskader voor de ruimtelijke kwaliteit bij de oplossing voor de dijkversterking. 
 

Om de ruimtelijke kwaliteit te borgen hebben de omgevingspartijen gezamenlijk de volgende ambitie geformuleerd: ‘in de Waddenkuststrook komen nationale opgaven (zoals klimaatadaptatie, duurzame energie, mijnbouw en natuur), opgaven van de provincie (onder andere ruimtelijke ordening), gemeenten (bijvoorbeeld leefbaarheid en regionale economie) en waterschap (waterveiligheid en watersystemen) samen met diverse ambities en verwachtingen van maatschappelijke organisaties, particuliere bedrijven en particulieren.’

Het Ruimtelijk Kwaliteitskader draagt bij aan een bovengenoemde integrale oplossing voor een complexe en grootschalige dijkversterking. In dit plan zijn de ruimtelijke opgaven op gebied van waterveiligheid, natuur, landbouw en leefomgeving in samenhang beschouwd en ontworpen. Zo is aandacht gegeven aan de inpassing van dorpsbebouwing aan de dijk, overgangen tussen verschillende bekledingen van de dijk, de aansluiting op het natuurlijke kwelderlandschap en de inpassing van fietsroutes en andere voorzieningen zoals recreatieve stopplekken. Kortom, integratie en participatie zijn onontbeerlijk om de verschillende, uiteenlopende opgaven met elkaar te verenigen en het project tot een goed einde te brengen.