Omgevingsvisie in praktijk: een uitdagende klus

Witteveen+Bos is in 2020 begonnen met het opstellen van de omgevingsvisie voor een gemeente in een groene en waterrijke omgeving met de recreatie- en natuurgebieden. Het gebied wordt tevens omsloten door enkele grote stadsregio’s. Ellen Weerman, projectleider, en Kim Poelsema, redacteur van de omgevingsvisie, geven een kijkje in de keuken van dit project.

Ellen: ‘Met de komst van de Omgevingswet moeten gemeenten een omgevingsvisie klaar hebben: een visie met strategische keuzes van beleid voor de fysieke leefomgeving van de gemeente op lange termijn. De visie gaat in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed. De omgevingsvisie is vormvrij: de gemeenteraad bepaalt het detailniveau, de gebieden, sectoren en thema’s. De omgevingsvisie is het eerste instrument binnen de beleidscyclus en daarmee een belangrijke schakel voor de andere instrumenten van de Omgevingswet. De Omgevingsvisie werkt door in het omgevingsplan, de omgevingsvergunning en het programma. Een uitdagende opgave dus!’

Kim: ‘We werken vanuit een eigen methode, dit noemen wij de ‘bouwstenen methode’. De omgevingsvisie wordt stapsgewijs opgebouwd door middel van het opstapelen van verschillende bouwstenen. De eerste bouwsteen is een uitgebreide beleidsanalyse. Welke sectorale beleidsdocumenten bestaan er al? En wat is belangrijk om mee te nemen naar de omgevingsvisie? Vervolgens onderzoeken we de trends en ontwikkelingen die op de gemeente afkomen en gaan we ‘ambities en kernwaarden ophalen’. Denk hierbij bijvoorbeeld aan  ‘kleinschaligheid’ als kernwaarde en de ambitie om kleinschalige- en hoogwaardige recreatie te stimuleren als ambitie. Deze verschillende bouwstenen worden vervolgens gestapeld tot de visie. Onze methode vraagt om een goed doordacht participatieproces: wat speelt er onder bewoners, maatschappelijke organisaties en publieke organisaties, en wat zien zij afkomen op hun gemeente over pakweg twintig jaar?’

Ellen: ‘We hebben samen met de gemeente een participatieplan opgesteld om iedereen van jong tot oud te betrekken bij de visie. Een ambitieus plan dat we niet helemaal konden uitvoeren vanwege het coronavirus. Zo konden de generatiegesprekken tussen jongeren en ouderen niet doorgaan. Daarom hebben we gezocht naar creatieve oplossingen zoals het ontwikkelen van een online lesmethode voor basisscholen onder het motto ‘We duiken samen de ruimte in!’ Deze les geeft een inkijkje in de Omgevingswet en laat zien dat je keuzes moet maken in de ruimte om je heen. Tijdens de les mochten de scholieren een toekomstige ansichtkaart - ‘groeten uit in 2040’ - maken. Dit leverde interessante inzichten op: kinderen zetten het belang van veilig verkeer, duurzame energie en schone natuurgebieden op de hoogste plaats. Ook hebben we geënquêteerd op de markt en organiseerden we verschillende digitale sessies met bewoners, maatschappelijke organisaties en beleidsmedewerkers van de gemeente. Door met verschillende belanghebbenden het gesprek aan te gaan, kom je altijd tot nieuwe - en soms verassende inzichten.’

Wat vonden jullie de grootste uitdaging bij dit project?

Kim: ‘De goede kwaliteiten van de gemeente willen we behouden en waar mogelijk versterken. Echter, de doorstroming op de woningmarkt en op de wegen binnen de gemeente is een knelpunt. Daarnaast zijn er onvoldoende betaalbare woningen. Het is een uitdaging om te werken aan een oplossing. Immers, een groot deel van de gemeente valt onder het Bijzonder Provinciaal Landschap van de provincie, waardoor uitbreiding niet zomaar kan plaatsvinden.’
 

Ellen: ‘De gemeente staat voor veel uitdagingen zoals Kim deze heeft benoemd. De gemeenteraad moet hierin de richting bepalen, dat kunnen wij niet voor de gemeente doen. Wel kunnen wij de raad prikkelen om de juiste keuzes voor de lange termijn te maken door verschillende belangen en soms tegenstrijdige ambities zichtbaar te maken in de Omgevingsvisie.’