Deelomgevingsplan Chemelot: een complexe transitie

Met de komst van Omgevingswet in het vooruitzicht, is Witteveen+Bos gevraagd de actualisatie van het bestaande planologische kader van Chemelot te coördineren. Witteveen+Bos is ingeschakeld door de gemeentes Sittard-Geleen, Beek, Stein en de provincie Limburg om, in nauw overleg met Chemelot, te komen tot een zoveel mogelijk beleidsneutraal deelomgevingsplan. Dit is een complex en uitdagend traject.

Een (deel van een) omgevingsplan moet via juridische planregels ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties borgen’. Het wordt de opvolger van het bestemmingsplan.
‘De scope is breed: er zijn veel stakeholders, het terrein valt binnen verschillende gemeentegrenzen en de belangen zijn groot. Denk aan de klimaatopgave van de Nederlandse industrie, die in 2050 fossielvrij moet zijn. Het is onze rol om dit proces in goede banen te leiden’, aldus Thomas De Wilde, planoloog bij Witteveen+Bos. Het team van Witteveen+Bos, bestaande uit Thomas, Maurits Schilt en Milan Storms, is sinds de zomer van 2021 bezig met het deelomgevingsplan voor Chemelot.

Verbonden in complex netwerk

‘Het streven naar een deelomgevingsplan is duidelijk. Chemelot beslaat een omvangrijk terrein (zie kader) dat grenst aan verschillende woongebieden in verschillende gemeentes. De kern is het Industrial Park waar zware chemische productiefaciliteiten staan. Daarnaast is er de Brightlands Campus waar onderwijs wordt gegeven en toegepast onderzoek wordt verricht naar bijvoorbeeld de verduurzaming van chemische processen.’
‘Een deel van de bedrijvigheid, ook de afvalwaterzuivering, ligt in en nabij de Haven van Stein. Dit alles is in hoge mate met elkaar verbonden via een complex (spoor)wegen- en leidingennetwerk. Omdat Chemelot dus zowel in de gemeente Sittard-Geleen als in de gemeente Stein ligt, willen de gemeentes voorkomen dat er voor het terrein verschillende regimes gaan gelden. Vandaar het deelomgevingsplan.’
 

Deelomgevingsplan

Dit deelplan wordt een van de bouwstenen van het gebiedsdekkende omgevingsplan van de voornoemde gemeentes. Elke gemeente kiest de opbouw zelf. Andere deelplannen kunnen bijvoorbeeld de woonkernen, buitengebied of overige bedrijventerreinen zijn.
Chemelot en de Haven van Stein hebben, als industrieterrein, een bijzondere status gezien het profiel en de schaalgrootte.
‘Dit deelomgevingsplan is van belang voor de fysieke leefomgeving rond Chemelot’, stelt Thomas. ‘Het is van groot belang dat ook de milieu-effecten van het planvoornemen eenduidig, consequent en herleidbaar een plaats krijgen in de nieuwe planregels of in de toelichting van het deelomgevingsplan. De huidige milieueffecten, maar ook de toekomstige effecten, nu we weten dat de industrie richting 2050 overschakelt op duurzame energiebronnen en circulaire productiemethoden. Deze milieu-effecten stoppen niet aan de plangrens.’

Plooien gladstrijken

‘Zoals gezegd gaat het om een beleidsneutrale transitie: het huidige ruimtelijke regime, dat is vastgelegd in bestaande bestemmingsplannen, verordeningen, vergunningen en ontheffingen, gaat één op één over naar het deelomgevingsplan. Daarbij worden wel enkele knelpunten weggenomen. In de huidige situatie lopen bedrijven en vergunningverleners soms tegen onwerkbare regels aan die in de praktijk voor een extra, vaak overbodige, vergunningenprocedure zorgen. We gaan deze plooien gladstrijken in het omgevingsplandeel.’

Gezondheid borgen

Het opstellen van dit specifieke omgevingsplandeel is geen sinecure. Het enorme Chemelot-terrein bevat een breed palet aan activiteiten met bijhorende effecten op de fysieke leefomgeving. Aspecten als geur, geluid en veiligheid maar ook luchtkwaliteit worden meegenomen.
‘Binnen het deelomgevingsplan borgen we dat de gezondheid en veiligheid van omwonenden onder de nieuwe regels dezelfde bescherming genieten als in de oude situatie, of beter. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld flora en fauna. Zo zijn er binnen de invloedsfeer van dit industrieterrein verschillende binnen- en buitenlandse Natura 2000-gebieden langs de Grensmaas. De gevolgen voor deze natuurgebieden, bijvoorbeeld door stikstofdepositie, mogen door de nieuwe planregels voor dit industrieterrein niet toenemen. Dit betekent dat we al deze belangen tegelijk met de bedrijfsactiviteiten integraal moeten afwegen en borgen in het deelomgevingsplan. ’

Sterke projectaanpak

Momenteel - in het laatste kwartaal van 2022 - is nog niet duidelijk wanneer het omgevingsplandeel wordt opgeleverd. Dat heeft onder meer te maken met de Omgevingswet, waarvan de invoering is uitgesteld tot 1 juli 2023.
‘Het deelplan krijgt geleidelijk een concrete vorm. Dat kost tijd, maar het geeft ook unieke inzichten en lessen die we kunnen trekken van het werken met de nieuwe planvorm en onder een nieuw wettelijk stelsel. Vanwege de complexiteit van deze opdracht is de inzet nodig van diverse in- en externe specialisten. Koppel dat aan het meervoudige opdrachtgeverschap en de diverse groep stakeholders, dan begrijp je dat er een sterke projectaanpak en -coördinatie vereist is. Hierin kunnen we ons als Witteveen+Bos onderscheiden. In die zin is het project een goede testcase.’