Waterkracht in Sierra Leone: Power to the people

In Sierra Leone heeft 80 % van de mensen geen toegang tot elektriciteit. Wél is er een groot potentieel voor waterkracht. De vraag is: wie gaat dit ‘aanboren’ en wat is de mogelijke opbrengst? Een andere vraag is: hoe profiteert ook de lokale bevolking hier zoveel mogelijk van?

Witteveen+Bos deed een haalbaarheidsstudie naar kleinschalige waterkracht op zeven locaties in Sierra Leone. Hierbij bleek dat de opbrengst in stroom kon worden gemaximaliseerd door op de geselecteerde plaatsen in de rivier stuwen te bouwen. Dit zou echter risico’s met zich meebrengen voor overstroming en verlies van landbouwgrond, inkomen uit zand- en goudwinning en biodiversiteit. Besloten werd een maximale stuwhoogte in te stellen om deze risico’s zoveel mogelijk te beperken. Projectleider Marcel Wauben staat achter deze beslissing: ‘Klimaatverandering maakt een aantal zaken zeer onvoorspelbaar. Witteveen+Bos wil niet achteraf verantwoordelijk blijken te zijn voor gevaarlijke situaties waar mensen in de dorpen aan de rivier aan worden blootgesteld. Hier geldt: welzijn eerst, en dan pas opbrengst. Ook de mogelijke negatieve gevolgen voor inkomensverlies en biodiversiteit hebben wij serieus afgewogen. Dan kom je tot een maximale stuwhoogte waarbij er wel voldoende rendement is om een langetermijninvestering te rechtvaardigen’.

Daarnaast adviseerde Witteveen+Bos om in de dorpen nabij de centrales een lokaal elektriciteitsnetwerk op te zetten. Zodat lokale bewoners ook profiteren van de investering en niet alleen hun rivier gebruikt zien worden door anderen. Watermanagementexpert Herman Mondeel ziet veel potentieel voor waterkracht in Afrika. ‘Witteveen+Bos onderzoekt alternatieve financieringsmogelijkheden om haalbaarheidsstudies zoals in Sierra Leone ook elders uit te voeren. Wanneer verschillende partijen meefinancieren, zoals publieke partijen met ontwikkelingsgeld en fondsen die willen investeren in de duurzame ontwikkelingsdoelen, wordt waterkracht in Afrika een stuk haalbaarder. Zo komt elektriciteit voor vele bewoners van Afrika dichterbij’.

Elisabeth Ruijgrok, binnen Witteveen+Bos expert op het gebied van maatschappelijk ontwerpen, over de toepassing van het principe: ‘Het aanpassen van de stuwhoogte beperkt de schade, ik zie dat als een gedragsmaatregel bovenop de technische maatregel van een stuw. De bouw van een lokaal netwerk is een technische maatregel, genomen met een sociale intentie; ook mooi. Het allermooist zou zijn een heuse sociaaleconomische maatregel te nemen, bijvoorbeeld door een prijs per kuub rivierwater te berekenen. Dan betalen niet alleen de dorpelingen een bedrag per kilowattuur, maar betaalt de elektriciteitsproducent ook een bedrag per kuub rivierwater aan de dorpsbewoners langs de rivier, zodat zij ook een deel van de vruchten plukken. Dat verandert de verhoudingen. Dat soort maatregelen hebben we op het oog bij het principe ‘Maatschappelijk ontwerp’.