Gepubliceerd op 12 juli 2022

Stroomuitval door netcongestie voorkomen met killswitch

Column door Casper Hügel

Een groot deel van de laagspanningsnetten in woonwijken heeft mogelijk binnen 5 à 10 jaar niet meer voldoende capaciteit om te voorzien in de stroombehoefte. Het is daarom verstandig om (hybride) warmtepompen zo snel mogelijk te voorzien van een killswitch. Die switch mag een netbeheerder inzetten als overbelasting van het laagspanningsnet dreigt.

Netcongestie doet zich al op tal van plaatsen voor in het midden- en hoogspanningsnet. Als geen actie wordt ondernomen, is onder invloed van de energietransitie ook spoedig het laagspanningsnet aan de beurt. Rond 2026 gaan honderdduizenden woningen over van aardgas naar nieuwe cv’s met (hybride)warmtepomp. Vrijwel tegelijkertijd volgt vanaf 2025 een stroomversnelling in de verkoop van elektrische auto’s, waardoor het aantal laadpalen in woonwijken fors zal stijgen.

Drievoudige belasting netwerk

Het leeuwendeel van ons laagspanningsnet is ontworpen op een gelijktijdige vermogensvraag van  1,5 kW per huishouden, terwijl duurzame tussenwoningen met elektrische kookplaat, laadpaal en hybride warmtepomp al snel 4 kW gelijktijdig vragen. Dan is een transformatorstation van 150 kW niet langer voldoende voor 100 tussenwoningen, maar voor maximaal 35 tussenwoningen. Kortom: een drievoudige belasting. Dit maakt stroomuitval door overbelasting in de hele buurt reëel. Welke opties zijn beschikbaar om het laagspanningsnetwerk te redden?

Optie 1 is het netwerk verzwaren. Belangrijke complicerende factor: we kopen in Nederland straks sneller warmtepompen en elektrische auto’s dan dat de netbeheerder kan verzwaren. Dan optie 2: prijsprikkels om huishoudens te verleiden om het piekverbruik te beperken. Dit vraagt om een nieuw tariefstelsel, waarbij de prijsprikkel alleen effect sorteert als warmtepompen slim kunnen worden aangestuurd. Deze optie is problematisch omdat onduidelijk is of de prijsprikkel effectief is en omdat slimme sturing en communicatieprotocollen voor warmtepompen nog ontbreken. Bovendien: zijn extra net- of servicekosten acceptabel in tijden van energiearmoede?

Aanvullend actieplan

Deze factoren in afweging nemend, blijft maar één passende oplossing overeind: de killswitch. Techniek waarmee netbeheerders in noodsituaties (hybride) warmtepompen tijdelijk uit kunnen schakelen. De keuze voor deze noodschakeling dient wel gecombineerd te worden met een aanvullend actieplan.

  1. Stel binnen twee jaar de killswitch verplicht voor alle nieuwe (hybride) warmtepompen (en zonnepanelen en laadpalen);
  2. Begeleid als overheid de standaardisatie van protocollen voor aansturing en communicatie tussen netbeheerder en apparaten. Door ervoor te zorgen dat de apparaten ook met elkaar kunnen communiceren kan ook worden geborgd dat apparaten niet gelijktijdig in werking treden. Want juist op zo’n moment wordt het elektriciteitsnet kortstondig extra belast.
  3. Implementeer als netbeheerder een monitoringssysteem dat laagspanningsnetten meet en aanstuurt.
  4. Bepaal in samenspraak met gemeenten welke buurten als eerste in aanmerking komen voor het monitoringssysteem.
  5. Communiceer duidelijk over de uitrol van het monitoringsysteem (idealiter in samenspraak met de gemeente), zodat bewoners weten waar ze aan toe zijn.
  6. Zorg voor een meldingsplicht van bovengenoemde apparaten, zodat de netbeheer per laagspanningsnet kan monitoren of en waar in het netwerk de maximale capaciteit dreigt te worden overschreden.
  7. Zorg voor een marktconforme compensatie van marktpartijen voor de extra kosten door het integreren van de killswitch (hard- en software, consulting). Laat ook zien dat de marktconforme compensatie op termijn weer gedeeltelijk wordt terugbetaald, zodra markpartijen additionele baten creëren dankzij de slimme aansturing.

Een direct gevolg van de killswitch is dat de netbeheerder bepaalt wie stroom krijgt bij overbelasting. Deze invloed is als acceptabel te kwalificeren, afgezet tegen de absolute noodzaak om zo snel mogelijk grip te krijgen op het laagstroomnetwerk, veiligheid in te bouwen en innovatie te stimuleren. Het stelt ons in staat om te voorkomen dat de energietransitie en het halen van onze klimaatdoelen wordt gefrustreerd door de zoveelste stroomuitval.

Deel deze pagina