Gepubliceerd op 16 maart 2021

Op zoek naar balans in het landelijk gebied

De balans in het landelijk gebied is zoek. Er ligt veel druk op het natuurlijke systeem waar we op bouwen. We lopen tegen de grenzen van dat systeem aan en ervaren daarmee een achteruitgang in biodiversiteit, watertekorten in de zomer, mislukte oogsten, watervervuiling en wateroverlast in tijden van hevige neerslag. We zijn aanbeland aan de schaduwzijde van het rekken van ecologische kaders voor het korte termijn economische gewin. En daarmee is de zoektocht geopend naar een herstel van een natuurlijke balans van ons landelijk gebied.

Natuurlijke basis

De aanpak van de marktgroep Landelijk Gebied bij Witteveen+Bos neemt het natuurlijke systeem als basis. Dit systeem bestaat uit abiotische (zoals water, bodem) en biotische (ecologische) factoren. Door eerst te kijken naar de samenhang tussen deze factoren, vinden we de oorzaken waardoor een natuurlijke balans uit evenwicht is geraakt. Dit biedt ruimte voor een gericht handelingsperspectief naar het herstellen van de natuurlijke balans. Aan de hand hiervan doen we voorspellingen hoe een gebied ontwikkelt op een natuurlijke wijze. Alle menselijke aanpassingen die dit natuurlijke proces verstoren, kosten uiteindelijk energie (tijd en geld).

Bijvoorbeeld, als een gebied kampt met terugkomende watertekorten (droogte) kan het probleem worden opgelost door water van elders op te pompen (energie, tijd, geld). De oorzaak wordt echter niet aangepakt, het natuurlijke evenwicht blijft verstoord en de kosten zullen in de loop van de tijd blijven oplopen. Beter is het om te kijken naar de waterstromen in het gebied (waar komt het water vandaan? waar stroomt het naar toe?), de bodemvitaliteit (wat is het organische stofgehalte? wat is er bij deze bodemsoorten nodig om water vast te houden?) en het ecosysteem (welke planten groeien hier en passen deze bij het bodem- en watersysteem?). Het zoeken naar balans tussen deze systemen biedt duurzame langetermijnoplossingen tegen watertekorten en wateroverlast. Maar helpt ook bij de problematiek rond bodemdaling, CO2 en stikstof, terugloop in weidevogels en beschermde diersoorten en mislukte oogsten. Door de menselijke aanpassing (oppompen van water) van te voren af te wegen tegen een ‘herstel’ van het natuurlijk systeem, geef je de laatste een grotere kans van bestaan.

Gebiedsgerichte systeemaanpak

Een gebalanceerd natuurlijke basis heeft veel voordelen: door het natuurlijke systeem te herstellen en versterken kunnen we bijvoorbeeld de bodem meer water laten vasthouden, CO2 vastleggen, biodiversiteit vergroten, drinkwatervoorraad aanvullen, waterveiligheid vergroten, voedsel produceren, et cetera. Anderzijds, als een balans in het natuurlijke systeem verstoord blijft, zal het gebied ook steeds minder aantrekkelijk en rendabel worden. Onze aanpak faciliteert daarom veranderingsperspectief voor huidige functies en gebruik van het landelijk gebied voor duurzamere en klimaatrobuuste oplossingen. Waar veel opgaven nu in een impasse zitten biedt een systeem- en gebiedsgerichte benadering kansen voor een uitweg.

Een systeemgerichte benadering vraagt ook iets van overheidsorganisaties en belangenvertegenwoordigers. Denk aan een gericht verhaal rond de duurzame inrichting van het landelijk gebied, cross-sectorale en integrale samenwerkingen waardoor financieringsstromen samenkomen en steun van bestuurders om dit te faciliteren. De nieuwe omgevingswet, de stikstofregelingen en droogteproblematiek bieden kansen om hierop te handelen.

Foto bron: Renee Snoek

 

Meer weten?