Grip op hemelwater door slimme besturing van rioleringssysteem

Het rioleringssysteem Twekkelerzoom is een bijzonder knooppunt in het rioleringsysteem van Enschede. Dit deel ligt in een laag gebied. Om ondergelopen straten te voorkomen bij overvloedige regen, heeft Witteveen+Bos in opdracht van de gemeente Enschede de afvoercapaciteit van het rioleringssysteem vergroot. Onder meer door bestaande besturingssystemen te laten samenwerken en te innoveren.

Twekkelerzoom vormt het laatste deel van het rioleringsstelsel dat aansluit op de plaatselijke rioolwaterzuiveringsinstallatie (Rwzi Enschede). De rioleringen liggen diep onder het maaiveld. Ook omdat op deze locatie verschillende hoofdwaterstromen samenkomen, waardoor de afmetingen van de transportsystemen groot zijn om voldoende capaciteit te kunnen bieden. Dit maakt het aanbrengen van wijzigingen technisch complex.

In 1995 besloot de gemeente Enschede tot aanleg van een besturingssysteem om de toenemende hydraulische belasting van het rioleringsstelsel te kunnen verwerken. Met als doel om ook bij sterke groei van de stad de waterstromen te kunnen blijven managen.

Dit besturingssysteem zorgt dat de gemeentelijke waterstromen realtime gelijkmatiger worden verdeeld op basis van de actuele afvoer van het rioleringsstelsel. Bij een dreigende overbelasting van het rioleringsstelsel door overvloedig regenwater, wordt het water op hoger gelegen delen van het rioleringsstelsel tijdelijk vastgehouden en gebufferd. Hiermee neemt de belasting op de lager gelegen gedeelten af.

Vanaf 2000 tot 2019 is het Twekkelerzoom ingrijpend gewijzigd. De aanleg van een verdiepte spoorkruising maakte een ingrijpende omlegging van het hoofdriool noodzakelijk. Witteveen+Bos heeft vanaf 2009 met de gemeente samengewerkt bij hydraulische, civiele, werktuigbouwkundige en elektrotechnische ontwerpwerkzaamheden en de uitvoering van deze aanpassingen en wijzigingen.

Onder meer bleek een nieuw gemaal nodig (8 meter diep), net als verschillende (overstort)putten en verbindingsleidingen, waardoor gemalen, bezinkleidingen, bassins en overstorten op verschillende manieren met elkaar kunnen worden gekoppeld. De modernisatie omvatte onder meer het uitvoeren van gestuurde boringen met een doorsnede van 1500 mm over 1,5 kilometer en het vervangen van 2 kilometer hoofdriool met 2200 mm doorsnee.

Een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden vormde het ontwerpen van aanpassingen in en de integratie van bestaande besturingssystemen. Hierdoor werd het mogelijk om nieuwe functionaliteiten aan het rioleringssysteem toe te voegen. In combinatie met het inpassen van diverse bestuurbare schuiven is het risico op overbelasting van het rioleringssysteem beperkt.

De uitvoeringswerkzaamheden zijn inmiddels afgerond. Als laatste deel van het werk, worden realtime-metingen gedaan aan het rioleringssysteem om de hydraulische belasting te kunnen monitoren en de effectiviteit van de uitgevoerde maatregelen te kunnen evalueren. Het wachten is nu op extreme neerslag.

Het rioleringssysteem van de gemeente Enschede is hiermee een voorbeeld voor hoe door toevoeging van bestuurbare elementen en integratie van besturingssystemen de capaciteit van de infrastructuur verder kan worden verhoogd.